Programma 2 Leefomgeving | Openbare ruimte

Inleiding
De openbare ruimte is van iedereen en kent vele vormen van gebruik. Zelfs op dezelfde plek kunnen verschillende gebruikers een totaal andere beleving hebben en daarmee zeer uiteenlopende wensen hebben. Denk maar eens aan een plein wat in de avond en nacht wordt gebruikt om te parkeren en overdag ruimte biedt voor een weekmarkt. Op een andere manier kan er ook gekeken worden naar functies van de buitenruimte: een weg om over te rijden, maar ook om hemelwater over af te voeren naar een kolk of berm. Bovengrondse elementen zijn behoorlijk zichtbaar, maar ondergronds zijn er ook veel objecten waar de gemeente een rol in speelt. Veelal zijn we gericht op het menselijk gebruik van de openbare ruimte, maar de laatste jaren is er steeds meer aandacht voor 'andere' gebruikers van de openbare ruimte zoals: flora en fauna.

Een belangrijk instrument dat ingezet wordt om over de omgeving te communiceren is Fixi, waarin op een laagdrempelige manier Meldingen Openbare Ruimte (MOR) kunnen worden gedaan bij de gemeente. Deze meldingen gebruiken we ook als sturingsinstrument voor het beheer van de openbare ruimte.

Leeswijzer
Een groot deel van dit hoofdstuk kan worden gezien als 'regulier werk' vanuit met name een beheersmatige rol. De gemeente heeft als taak om te voorzien in beschikbaarheid van kapitaalgoederen in de openbare ruimte. Dit hoofdstuk is dan ook sterk gekoppeld aan de paragraaf onderhoud kapitaalgoederen later in deze begroting.

Waar de woorden 'kapitaalgoed(eren)' wordt geschreven kunnen de woorden 'asset(s)' worden gelezen en andersom. Dit heeft te maken met de gangbare methodiek rondom het onderhoud van kapitaalgoederen, waarbij de term 'assetmanagement' wordt gebruikt.

We kijken vanuit twee invalshoeken naar de openbare ruimte: de technische en de functionele staat. Vervolgens worden de doelen en acties beschreven.

Technische staat
Van oudsher gaat beheer met name over het technische staat van de assets in de leefomgeving. Veelal is de omgang met technische opgaven behoorlijk rechtlijnig, relatief eenvoudig meetbaar en deels voorspelbaar. Dit komt ook doordat assets over het algemeen een lange levensduur hebben, met uitschieters van wel honderd jaar. De kwaliteit van de leefomgeving zit met name in de afwegingen voor het beeld, wettelijke vereisten en tijdigheid van activiteiten. Zaken waar aan gedacht moet worden zijn bijvoorbeeld de staat van het asfalt, de groei van een boom, klimaatadaptatie en ruimte voor bekabeling onder de grond en veiligheid rondom speeltoestellen.

Er kan worden gedacht dat beheer van de openbare ruimte niet politiek gevoelig is: de technische staat is relatief eenvoudig meetbaar en een asset gaat vele jaren mee. Maar toch is dat niet zo. Zelfs voor het meer technische aspect van de leefomgeving is het gevoelig voor sentiment van diverse gebruikers. Dit komt doordat de leefomgeving als unieke eigenschap heeft dat er vele duizenden mensen tegelijkertijd gebruik van maken. Daarnaast wordt er veel eigenaarschap gevoeld door bewoners, omdat de assets van de leefomgeving heel tastbaar zijn. Dit maakt het voor een gemeente extra belangrijk om goed uit te dragen welke keuzes er worden gemaakt, waarom en wanneer acties verwacht mogen worden.

Functionele staat
De technische staat van assets zegt niet alles, er moet ook steeds meer rekening worden gehouden met de functionaliteit van de leefomgeving. Deze functionaliteiten kunnen behoorlijk uiteenlopen, zelfs op dezelfde plek. Zo kan een plein door een marktkoopman anders worden ervaren dan door een bewoner, een automobilist of een fietser. De kwaliteit van de leefomgeving zit dan met name in de gebruikerswaarde, de afspraken tussen gebruikers en de tijdsgeest. Zo denkt Team Beheer ook steeds meer ‘aan de voorkant’ mee in het opstellen van kaders om opgaven het hoofd te bieden. Te denken valt aan waar laadpalen het beste geplaatst kunnen worden of hoe een plein groener gemaakt kan worden ten behoeve van hittestress en wateroverlast, maar ook hoe partijen gecoördineerd kunnen worden om één keer de straat te openen.

De functionele staat van de buitenruimte kan echter zeer fluctueren, afhankelijk van de standpunten van gebruikers en zaken die op dat moment aandacht vragen. Het spanningsveld dat kan ontstaan tussen technische - en functionele staat kan het werk van de gemeente uitdagend maken. Gezien hier veel uiteenlopende invalshoeken mogelijk zijn, op hetzelfde stukje leefomgeving, ligt hier een taak voor gemeenten om gewogen beslissingen te maken en deze uit te dragen.

WAT WILLEN WIJ BEREIKEN?

Doel:	We bieden een schone, hele en veilig openbare ruimte voor nu en in de toekomst, dit doen we dankzij GOED beheer: gewogen, overzichtelijk, efficiënt en doelmatig.
WAT GAAN WIJ DAARVOOR DOEN?
Activiteit	Activiteit omschrijving
A1	Gewogen beheer betekent dat gemeenteraad en gebruikers van de buitenruimte ambities uitspreken en (waar mogelijk) vaststellen hoe de openbare ruimte het best kan worden gebruikt. Participatie is hierin van belang met invloed voor gebruikers van de buitenruimte. We evalueren wat de staat van de assetmanagement-, beleids- en beheerplannen is voor alle kapitaalgoederen in de openbare ruimte.
A2	Overzichtelijk beheer wil zeggen dat activiteiten in of aan de openbare ruimte duidelijk en vooraf worden gecommuniceerd en vindbaar zijn. We zorgen dat ambities, werkwijzen, plannen en planningen vindbaar zijn voor gebruikers van de openbare ruimte.
A3	Efficiënt beheer betekent dat we steeds kijken welke zaken er in de openbare ruimte tegelijk spelen. Integraliteit wordt gezocht tussen verschillende activiteiten en waar mogelijk worden activiteiten tegelijkertijd uitgevoegd. We stellen een meerjarenprogrammering op van alle onderhoudsactiviteiten in de openbare ruimte.
A4	Waar mogelijk worden onderhoudsactiviteiten afgestemd, gelijktijdig en integraal uitgevoerd.
A5	Doelmatig beheer betekent enerzijds: we werken volgens geldende wet- en regelgeving. Anderzijds dat er gezocht wordt naar de meest doelmatige inzet of aanwas van middelen. We zetten in op het, daar waar mogelijk, verkrijgen van subsidies.
A6	We zoeken de samenwerking met gebruikers van de buitenruimte actief op.

WAT WILLEN WIJ BEREIKEN?

Doel:	Omgang met energietransitie en ruimte voor innovatie in ondergrond
WAT GAAN WIJ DAARVOOR DOEN?
Activiteit	Activiteit omschrijving
B1	In het proces van vergunningverlening zoeken we naar een optimale aanpak en samenvoeging van activiteiten in de ondergrond. Hierin werken we samen met vergunningaanvragers en partners in de fysieke leefomgeving zoals nutsbedrijven.
B2	We bieden ruimte aan de uitrol van glasvezel en nieuwe netwerkverbindingen, maar zijn scherp op de staat van onze kapitaalgoederen na door derden uitgevoerde werkzaamheden.

WAT WILLEN WIJ BEREIKEN?

Doel:	Een functionerend rioolstelsel en aanpak van waterproblematiek
WAT GAAN WIJ DAARVOOR DOEN?
Activiteit	Activiteit omschrijving
C1	Aanpak Zeeheldenwijk Na de ophoging van de Van Speykstraat tussen de Tasmanstraat en de Kanaalstraat is het saneren van twee overstorten de laatste fase van de aanpak Zeeheldenwijk. Na het groot onderhoud aan het bergbezinkbassin Tasmanstraat monitoren we de overstorten om inzichtelijk te krijgen of daar na alle al uitgevoerde maatregelen nog noodzaak toe is.
C2	Aanpak Schilderswijk De huidige planning voor de integrale aanpak van de Schilderswijk is dat de voorbereiding van de rioolrenovatie in combinatie met onder andere het onderhoud aan de wegen in 2025 start, waarna de uitvoering start in 2026.
C5	We maken een plan om hemelwaterafvoer af te koppelen en een gescheiden rioolstelsel te maken. Dit geeft voor de komende jaren per straat inzicht in de benodigde diameter hemelwaterriool. Dat geeft direct input voor onderhoudsprojecten, herinrichting of bij ontwikkeling van woningbouw. Hiermee krijgen we meer zicht op de daartoe benodigde investeringen in de komende decennia.
C6	We geven uitvoering aan het in 2024 vastgestelde Programma Water- en Klimaatadaptatie. We maken werk met werk, zo zijn in 2024 onder andere alle beschoeiingen gedigitaliseerd. Hiermee kunnen we de stukken voor de uitvraag (aanbesteding) voltooien voor een meerjarige uitvoeringsplanning.

WAT WILLEN WIJ BEREIKEN?

Doel:	Een wegenstelsel dat past bij de wensen van gebruikers.
WAT GAAN WIJ DAARVOOR DOEN?
Activiteit	Activiteit omschrijving
D1	We stellen een nieuw assetmanagementplan Wegen op.
D2	We geven uitvoering aan de meerjarenprogrammering onderhoud wegen, waarbij we het uitvoeringsprogramma mobiliteit meewegen. Daarnaast stemmen we af tussen diverse andere eigenaren van wegen en hun activiteiten (provincie en Rijk).
D3	We doen in samenwerking met Hillegom en Teylingen een pilot om met de toepassing van diverse waterdoorlatende verharding. Hierin nemen we lessen mee vanuit de in 2024 opgeleverde openbare ruimte op sportpark ter Specke.
D4	We voeren het beheerplan Civiele Kunstwerken uit.

WAT WILLEN WIJ BEREIKEN?

Doel:	De leefomgeving laten bloeien.
WAT GAAN WIJ DAARVOOR DOEN?
Activiteit	Activiteit omschrijving
E1	Wij geven uitvoering aan het Groenbeheerplan, dat in 2025 is geëvalueerd.
E2	We zetten in op het vergroten van het kroonvolume. Hiermee leveren we een meetbare bijdrage aan maatschappelijke opgaven zoals klimaatadaptatie, biodiversiteit en leefkwaliteit. Grotere kronen zorgen voor verkoeling, waterregulatie, luchtzuivering en bieden meer ecologische waarde. Dit maakt het kroonvolume een effectievere indicator voor de structurele bijdrage van groen dan het aantal bomen alleen.
E3	Door de toenemende druk op de begroting wordt gekozen voor een ander kwaliteitsniveau in de openbare ruimte. De focus ligt hierbij op het in stand houden van kwaliteitsniveau A in het centrum (mede in relatie tot de integrale centrumaanpak).

WAT WILLEN WIJ BEREIKEN?

Doel:	Een veilig en prettig verlichte openbare ruimte. In 2026 streven we ernaar dat tenminste 90% van de openbare verlichting uit duurzame ledverlichting bestaat.
WAT GAAN WIJ DAARVOOR DOEN?
Activiteit	Activiteit omschrijving
F1	We zetten in op het vervangen van conventionele verlichting door ledverlichting.
F2	We zetten in op verdere verduurzaming van de openbare verlichting door de verlichting, binnen de kaders van veiligheid en leefbaarheid, te dimmen daar waar en wanneer dat kan.
F3	We zorgen voor een nieuw onderhoudscontract openbare verlichting in samenwerking met Noordwijk en Katwijk.
F4	Ten behoeve van het verhogen van de veiligheid zetten we in op het verlichten en het verbeteren van de verlichting op vrijliggende voetgangersoversteekplaatsen.

WAT WILLEN WIJ BEREIKEN?

Doel:	Een openbare ruimte waar het prettig verblijven en recreëren.
WAT GAAN WIJ DAARVOOR DOEN?
Activiteit	Activiteit omschrijving
G1	We maken een inventarisatie van alle objecten in de buitenruimte en stellen (nieuwe) beheerplannen op. Te denken valt aan: beeldende kunstwerken, watertappunten, bankjes, informatieborden, etc.
G2	We herijken het beleidsplan spelen en stellen een beheerplan vast voor sport- en spelobjecten in de buitenruimte.

WAT WILLEN WIJ BEREIKEN?

Doel:	Een schone leefomgeving en goede omgang met grondstoffen
WAT GAAN WIJ DAARVOOR DOEN?
Activiteit	Activiteit omschrijving
H1	We stellen een afval- en grondstoffenplan vast. Daarbij zien we afval als grondstoffen in een zoveel mogelijk circulaire economie.
H2	We stellen uitgangspunten vast voor de omgang met vrijwilligers in de aanpak van (zwerf-)afval.
H3	We dragen zorg voor communicatie, educatie over afval cq. grondstoffen.

HOE GAAN WE DIT METEN?
We vinden we het belangrijk om meldingen in de openbare ruimte te behandelen en we streven daarbij naar een zo’n volledig mogelijke afhandeling. Binnen onze gemeente worden meldingen openbare ruimte aangemaakt en geregistreerd met de tool Fixi. Via dit systeem komen de meldingen binnen bij de organisatie, waarna vervolgens gehandeld kan worden om deze meldingen op te lossen.

SAMENWERKINGSPARTNERS

Verbonden partijen	Overige samenwerkingspartners
Meerlanden

Voor informatie over de verbonden partijen wordt verwezen naar de paragraaf Verbonden partijen.