Paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen

Inleiding
De gemeente beheert een groot deel van de openbare ruimte. Hier vindt een groot aantal activiteiten plaats, zoals wonen, werken en recreëren. Daarbij maken we gebruik van kapitaalgoederen die in de openbare ruimte aanwezig zijn:

• infrastructuur (wegen, water, riolering, kunstwerken, openbare verlichting)
• voorzieningen (groen, sportfaciliteiten)
• gebouwen.

Deze paragraaf behandelt, conform artikel 12 uit het BBV, de belangrijkste kapitaalgoederen die de gemeente in eigendom en/of beheer heeft. De middelen die beschikbaar worden gesteld worden ingezet om het door de raad vastgestelde beleid uit te voeren.

De infrastructuur is er voor iedereen die gebruikt maakt van de leefomgeving, voorzieningen zijn er voor meer specifiek gebruik en gebouwen zijn veelal in gebruik voor specifieke doeleinden en gebruikers.

In beleidsplannen maken we afspraken over de wijze waarop we onderhoud doen en wat de ambities zijn voor deze kapitaalgoederen. In begroting worden deze beleidsplannen niet expliciet herhaalt, maar de financiële gevolgen wel opgenomen. Daar waar er ambities zijn op specifieke beleidsvelden is dit opgenomen in de programma hoofdstukken hierboven.

Welke ontwikkelingen spelen er?

• Diverse kapitaalgoederen (met name in de infrastructuur) lopen tegen het einde van de levensduur. Dit maakt dat er de komende jaren geïnvesteerd zal moeten worden ter vervanging. Dit vereist voldoende slagkracht in de organisatie.
• Afgelopen jaren is er meer aandacht gegeven aan het in beeld brengen van objecten en arealen. Hieruit blijkt dat er diverse objecten niet volledig in beeld waren bij de gemeente, dit vraagt om herijking van plannen en budgetten.
• Er is een noodzaak tot het opstellen van assetmanagementplannen en doorkijk naar de (verre) toekomst. Een nota kapitaalgoederen kan hierin een bijdrage leveren. Hierbij moet ook extra aandacht worden gegeven aan de kennis en kunde van de interne organisatie.
• De samenleving wordt mondiger en daagt de gemeente vaker uit om ruimte te bieden aan vernieuwing. Dit maakt dat er een wens is om minder behoudend te beheren en meer ontwikkelend om te gaan met wensen. Het is een spanningsveld wat maakt dat het lastiger is om voorzieningen te treffen voor een instandhouding op lange termijn. Ook vraagt dit om meer integraal te kijken naar zaken. De complexiteit neemt hierdoor toe.
• Veranderingen in het klimaat maken dat er veranderingen nodig zijn het onderhouden (en gebruiken) van kapitaalgoederen. Zo worden materialen blootgesteld aan andere omstandigheden dan voorzien, wat andere maatregelen vraagt dan voorzien of begroot.

Wat willen wij bereiken?
We willen bijdragen aan de doelen van de gemeente in het beheren en onderhouden van onze kapitaalgoederen. Met duurzaam en ontwikkelend beheer dragen we bij aan een toekomstbestendige leefomgeving en een positieve beleving van onze inwoners.
Het niveau van onderhoud is vastgelegd in beleid. Om grote wisselingen in de exploitatie te voorkomen, werken we onder andere met onderhoudsvoorzieningen. Daaraan voegen we jaarlijks een vast bedrag toe. De uitname kan per jaar verschillen. Het is wenselijk te komen tot een meer concrete programmering van meerjarig onderhoud aan kapitaalgoederen. Dit vraagt voldoende organisatorische slagkracht en politieke keuzes.

Wat gaan wij daarvoor doen?
Onderstaande tabellen laten de activiteiten voor het onderhoud van de kapitaalgoederen zien. Per discipline geven we aan wat we in een aangegeven tijdsbestek gaan doen.

Onderhoud
Sinds 2020 voeren de sportverenigingen op het sportpark het grootste deel van het dagelijks onderhoud zelf uit. In het hiervoor opgestelde convenant is afgesproken dat een extern adviseur ieder kwartaal samen met de verenigingen het terrein inspecteert, onderhoudsadvies geeft en als vraagbaak fungeert. Daarnaast beoordeelt de adviseur of de afgesproken kwaliteitsnormen worden gehaald.

De afgelopen jaren is gebleken dat alle verenigingen het onderhoud voortreffelijk uitvoeren en het sportpark er uitstekend bij ligt. Daarom is besloten het aantal inspectierondes door de externe adviseur vanaf 2024 terug te brengen van vier naar drie per jaar, en dit ook in 2025 te continueren.

Heroverweging
De afgelopen jaren zijn kleinere vervangingen, zoals doelen, ballenvangers, beregeningsinstallaties en verlichting, betaald uit een structureel exploitatiebudget van circa € 50.000 per jaar. Vanaf 2025 is dit budget uit de begroting geschrapt. Dit betekent dat voor dergelijke vervangingen voortaan geen vaste jaarlijkse middelen meer beschikbaar zijn. Wanneer een voorziening vervangen moet worden, zal hiervoor apart budget moeten worden aangevraagd en beschikbaar gesteld. Dit kan leiden tot langere doorlooptijden en prioritering van vervangingsverzoeken, waardoor vervanging in sommige gevallen kan worden uitgesteld.

Toelichting:
Het integraal waterketenplan beschrijft het gemeentelijk beleid voor het stedelijk afvalwater, hemelwater en grondwater. Met het oog op de bescherming van de volksgezondheid, het tegengaan van wateroverlast en de bescherming van het milieu, zijn hiervoor speciale voorzieningen nodig. Het plan is afgestemd op het riolerings-, zuiverings- en drinkwaterbeleid in de Bollenstreek en is de basis voor integrale toetsing aan de geldende wet- en regelgeving in de regio. Daarnaast biedt het beleidskaders in de waterketen, wat leidt tot betere afstemming in de waterketen van drinkwaterproductie, -distributie en -levering, de riolering en de afvalwaterzuivering. Het plan is opgesteld in de Cluster Bollenstreek in samenwerking met de gemeenten Katwijk, Noordwijk en Teylingen, het hoogheemraadschap van Rijnland en het waterleidingbedrijf Dunea.

Het is voor de gemeente van belang een goede integrale beleidsafweging te maken op het gebied van de rioleringszorg, de bodem- en waterkwaliteit en de gemeentelijke infrastructuur. Het waterketenplan helpt hierbij. Daarnaast heeft de gemeente zorgplicht voor inzameling en transport van stedelijk afvalwater, doelmatige inzameling en verwerking van afvloeiend hemelwater en voor het treffen van maatregelen om nadelige gevolgen van de grondwaterstand te voorkomen of beperken. Op basis van de financiële consequenties van het plan stellen we de hoogte van de rioolheffing vast.

Afkoppelen van regenwater
In de gemeente Lisse ligt een grotendeels gemengd rioolstelsel, wat inhoudt dat het afvalwater (vanuit woningen of bedrijven) en hemelwater (vanaf daken of de straat) door dezelfde buis ingezameld en getransporteerd wordt naar de afvalwaterzuivering. Met het oog op de woningbouwopgave (leidend tot meer in te zamelen en transporteren afvalwater), het veranderende klimaat (met o.a. zwaardere regenbuien over kortere periodes) en een gewenste efficiëntie-slag bij de afvalwaterzuivering (die nu ook hemelwater zuiveren) ligt er een opgave om af te koppelen. Dat betekent dat hemelwater in een aparte buis ingezameld wordt en afgevoerd naar watergangen en/ of geïnfiltreerd in de bodem.

In 2026 wordt een systeemoverzicht stedelijk water opgesteld, waarin het functioneren van de riolering, het grondwatersysteem en open water doorgerekend en beoordeeld wordt. Hierin gaan wij ook een ontwerp voor een hemelwaterrioolstelsel voor de bebouwde kom mee laten nemen. Dit geeft ons inzicht in de benodigde werkzaamheden, de investeringen die dit vraagt en de fasering/ prioritering van buurten over de komende decennia heen.

Aanpak Zeeheldenwijk
Voorafgaand aan de aanpak Zeeheldenwijk en projectontwikkeling van De Waterkanten lag hier een gemengd rioolstelsel. Bij het ontwerp daarvan zijn diverse overstorten gerealiseerd, welke inwerkingtreding wanneer meer neerslag valt dan het riool kan verwerken. Met het afkoppelen van het hemelwater krijgen de overstorten steeds minder noodzaak in stand gehouden te worden.

Na afronding van de ophoging van de Van Speykstraat tussen de Tasmanstraat en Kanaalstraat in de eerste helft van 2026 volgt groot onderhoud aan het bergbezinkbassin Tasmanstraat. Na deze werkzaamheden gaat het functioneren van het rioolstelsel gemonitord worden, om aan de hand daarvan de keuze te maken of de overstorten behouden moeten blijven, of dat wij deze toch saneren.

Renovatieproject mini-gemalen
In 2026 wordt gestart met de renovatie van circa 120 mini-gemalen door de gemeente Lisse heen. Dit zijn veelal gemalen op particuliere grond op locaties buiten de bebouwde kom, waar alleen drukriolering in plaats van vrijvervalriolering is aangelegd, zoals bijvoorbeeld de Akervoordelaan, Loosterweg of Middenweg.

Groenvervanging

Uit de groeninspectie 2022 blijkt dat 90% van het openbaar groen in goede staat verkeert. Circa 10% van het areaal dient echter binnen vijf jaar te worden hersteld of vervangen. De voornaamste knelpunten zijn kale plekken, overgroeiende beplanting en de incidentele aanwezigheid van woekeronkruid, waaronder de Japanse duizendknoop.

De werkzaamheden worden gefaseerd uitgevoerd, waarbij per gebied wordt gewerkt volgens de volgende planning: Lisse-Zuid (2025- 2026), Lisse-Midden (2026-2027) en Lisse-Noord (2027-2028).

Bij het herstel en de vervanging wordt nadrukkelijk ingezet op het vergroten van de biodiversiteit en het klimaatbestendig inrichten van het groen. De financiële dekking voor deze werkzaamheden is opgenomen in het investeringsplan.

Heroverweging
In het kader van de heroverweging heeft de raad besloten om per 2026 een bezuiniging van € 75.000 door te voeren op het groenonderhoud. Deze besparing wordt gerealiseerd door:

• Het niet langer schoffelen van boomgaten in verharding (€ 20.000)
• Het beëindigen van het ruimen van zwerfvuil in het groen (€ 40.000)
• De omvorming van gazon naar bermen (€ 15.000)

G evolgen bezuinigingen – boomgaten in verharding
Het beëindigen van het schoffelen van boomgaten in verharding betekent een structurele besparing van € 20.000 per jaar. Deze maatregel heeft echter duidelijke gevolgen voor de kwaliteit en de leefbaarheid:

• De onderhoudskwaliteit zal dalen tot onder kwaliteitsniveau D.
• Boomgaten zullen verruigen, wat leidt tot een onverzorgd straatbeeld.
• Verlaging van het kwaliteitsniveau vergroot de kans op vandalisme en vermindert het gevoel van veiligheid in de openbare ruimte.
• De verwachte toename van FIX-meldingen zal extra capaciteit vereisen voor de afhandeling, wat de besparingswinst deels kan reduceren.
• Er is sprake van kapitaalvernietiging, omdat eerder gedane investeringen in beplanting en inrichting versneld achteruitgaan.

Gevolgen bezuinigingen – stoppen met het ruimen van zwerfvuil in het groen
Het beëindigen van het gemeentelijk ruimen van zwerfvuil in het groen levert een structurele besparing op van € 40.000 per jaar. De uitvoering van deze taak zal dan grotendeels afhankelijk worden van inzet door vrijwilligers en maatschappelijke initiatieven.
Deze maatregel heeft echter duidelijke gevolgen voor de beeldkwaliteit en de leefbaarheid:

• De beeldkwaliteit van het openbaar groen zal variëren en in sommige gebieden structureel afnemen.
• Verlaging van het onderhoudsniveau vergroot de kans op een onverzorgd en rommelig straatbeeld.
• Een onverzorgde omgeving werkt vandalisme in de hand en vermindert het veiligheidsgevoel van bewoners.
• De verwachte toename van FIX-meldingen zal extra capaciteit vereisen voor de afhandeling, wat de beoogde besparingswinst deels kan reduceren.

Gevolgen bezuinigingen – omvorming gazon naar bermvegetatie
In het kader van de heroverweging heeft de raad besloten om in 2026 circa een kwart van het gazonareaal om te vormen naar bermvegetatie. Deze maatregel levert naar verwachting een structurele besparing op van circa € 11.000 per jaar in maaikosten.
Naast het financiële voordeel draagt de omvorming bij aan meerdere beleidsdoelstellingen:

• Biodiversiteit: Bloemrijke bermen bieden meer leefruimte en voedsel voor insecten, vogels en andere dieren.
• Klimaatadaptatie: Minder maaien en een gevarieerdere vegetatiestructuur zorgen voor betere wateropvang, minder hittestress en een robuuster ecosysteem.

In woonwijken betekent deze verandering dat op bepaalde locaties het strak gemaaide gazon plaatsmaakt voor een natuurlijker beeld. Dit kan een aanpassingsperiode vragen van bewoners. Door tijdige en heldere communicatie over de voordelen en de doelstelling van deze maatregel, wordt gestreefd naar breed draagvlak onder inwoners.

Toelichting:
Het beleidsplan ‘Wegen’ omvat het gemeentelijk wegenbeleid. Doel ervan is het leggen van een bestuurlijke, beheersmatige en financiële basis voor het wegbeheer in de komende vijf jaar, met een doorkijk naar de daaropvolgende jaren.

In het beleidsplan zijn de beleidskaders omschreven en uitgewerkt tot beleidsdoelstellingen en strategieën. Ook bevat het de kwaliteitsniveaus waaraan de wegen moeten voldoen. In het plan voldoen we voor alle wegtypes aan het basiskwaliteitsniveau voor de thema's veiligheid, comfort en aanzien. Dit niveau wil zeggen dat we het wegennet voor de weggebruiker op een verantwoorde wijze in stand houden. De kwaliteit van de fietspaden, winkelstraten en looproutes rond seniorencomplexen is daarbij extra belangrijk; hier hebben we kwaliteitsniveau dan ook gesteld op basis+. In het plan hebben we ook de zettingen van de verhardingen meegenomen. Ophoging van deze wegen garandeert de toegankelijkheid van de woningen. Op het moment worden deze kwaliteiten niet overal gehaald. Bij de herziening van het beheer-en beleidsplan zullen voorstellen gedaan worden voor a) een realistische kwaliteitsnorm en b) een plan om op termijn naar deze kwaliteiten toe te groeien.

Voor oeverbescherming (beschoeiingen) en aanleg natuurvriendelijke oevers is de Meerjarig Onderhoudsplan (MJOP) in HLT verband gereed. De koers is de aanbesteding, in samenwerking met inkooporganisatie St. Rijk, dit jaar is afgerond. De formele aan de aannemer opdracht voor de uitvoering  wordt eind Q4  afgerond en zodat de uitvoering in Q1 2026 start.